Manuel Sendón
A imaxe numérica foi copando nun período de tempo moi pequeno a maioría dos campos da fotografía, quedando a analóxica axiña en desuso. No mundo da arte a situación é diferente. Son moitos os que aínda non se incorporaron á imaxe numérica por non ter esta a calidade esixida. Malia isto moitos dos negativos analóxicos son posteriormente dixitalizados para a realización das copias perdéndose desta forma a fronteira entre ambos medios.
O esencial é o resultado obtido independentemente da técnica empregada na súa realización, pero os estudiosos da fotografía nos interesamos polas transformacións que leva implícito este cambio de técnica, preguntándonos se, aparte da maior operatividade que a caracteriza, está dando lugar a propostas imposibles de realizar sen ela.
A diferenza que introduce a fotografía numérica na maioría dos casos é simplemente o distinto acabado que leva. A miúdo considéranse innovacións fotografas que teñen un referente moi claro nas fotomontaxes, e independentemente de que agora sexa moito máis fácil realizalas, conceptualmente non engaden nada novo. Tamén se presentan como innovadores traballos que en realidade son mero efectismo, parecendo demostracións das posibilidades do software. Fronte a este estado de cousas, hai obras moi interesantes que dificilmente poderían ser realizados sen a imaxe dixital, e un deles é na miña opinión o que está realizando Vitoria Diehl. Ela é capaz de poñer a habilidade técnica que posúe, ao servizo dun proxecto conceptualmente interesante, o que fai que as súas fotografías, que causan un gran efecto visual, non caian no efectismo. O seu primeiro traballo Vida e morte dás estatuas (2003) é o resultado dunha bolsa1 que seguín paso a paso como titor. Sorprendeume nun primeiro momento os resultados que obtiña cuns medios técnicos moi precarios: cámara inadecuada e imaxes frecuentemente sacadas de libros de non moi boa calidade. Máis tarde a cámara cambiou e as reproducións das esculturas deron paso a tomas realizadas por ela directamente. A serie resultante está constituída por un conxunto moi coherente de trinta fotografías Na que Vitoria volve “verdadeiramente vivas” ás estatuas, do mesmo xeito que Afrodita fixo coa esculpida por Pigmalión, mito que desde o principio do traballo foi para ela un referente explícito.
O feito de que a parte máis importante na representación realista dunha persoa, os ollos, sexan os elementos habitualmente representados con menos vivacidade na escultura, lévalle a introducir nas imaxes case monocromos das esculturas de mármore, ollos cargados de cor, converténdose no punctum barthesiano da fotografía. Nalgunha ocasión , como na realizada a partir do Adeus atribuído a Rodin, disputan ese papel ás mans da escultura, adquirindo a súa intensidade na tensión desa disputa
As intervencións puntuais en ollos, nariz ou boca esténdense noutras fotografías a todo o corpo, e grazas ás posibilidades técnicas da manipulación das imaxes numéricas, fusiona as estatuas cos seus modelos, perdéndose sutilmente a fronteira entre a fría textura do mármore e os cálidos poros da pel. O encanto misterioso da transición entre o orgánico e o que non o é, vese incrementado polo feito de que tocar as fotografías, a diferenza das estatuas, non nos di nada en absoluto sobre o seu textura ou temperatura.
Todas as súas fotografías caracterízanse pola súa plasticidade, que se volve extraordinaria nalgunhas como as realizadas a partir do Éxtases de Santa Teresa de Bernini, da Mater de Wildt ou da estatua formada polas dúas figuras femininas decapitadas cos peitos descubertos localizada nos Capitolinos.
Esta transformación dos corpos tráenos á mente a metamorfose real de rostros e corpos na sociedade actual, polo que non nos debe estrañar que a artista véxase a se mesma como unha ciruxana plástica.
Moitas das súas fotografías son fundamentalmente esculturas animadas, pero na parte final do traballo, invístese o proceso, petrificando ás persoas, xogando un importante papel nelas o deterioro que o tempo provoca nas esculturas e que constitúe en realidade un síntoma da vida das estatuas. Esta parte da serie perde o carácter amable das primeiras fotografías volvéndose inquietante e dura, sen deixar por iso de ser suxestiva.
A serie non pode ser considerado acabado coa publicación do libro no ano 2003, é un traballo en curso que deu lugar posteriormente a novas imaxes, das que pola súa beleza hai que citar as realizadas a partir das obras de Rodin . Vitoria xa se apropiou repetidamente do traballo deste autor do que lle atrae o carácter fragmentado dos seus mutilacións, así como a contraposición que establece entre o acabado e o inacabado, da mesma forma que Vitoria establécea entre o orgánico e o inorgánico.
Bernini é outro referente fundamental da súa obra, ao acude en diferentes ocasións atraída pola tensión das súas esculturas, e se ata o momento non utilizou o Apolo e Dafne é simplemente porque non tivo posibilidade material. Non podía ser doutra forma, pois a transformación do humano en vexetal que nesta escultura prodúcese, pode considerarse como antecedente destas fotografías.
A dispoñibilidade é a razón que influíu nalgunhas das súas eleccións, pero a bolsa da Academia española que actualmente goza en Roma a bon seguro posibilitaralle o traballo con outras esculturas como O rapto de Proserpina de Bernini, Paulina de Canova ou o Cristo velado da capela do príncipe Sansevero de Nápoles coas cales leva tempo anhelando poder traballar. Un traballo ao que debemos de estar atentos no futuro por que seguro que non nos defraudará
1 Iª Bolsa de Creación Fotográfica convocada pola Concellería de Educación e Mocedade do Concello de Santiago en colaboración co Centro de Estudos Fotográficos e editado por este último no 2003 dentro da colección Do Trinque
manuel sendón 